3 دقیقه
بخش‌های مختلف مسجد عبارتند از:
۱- سخت افزار مسجد منظور از سخت افزار، حوزه کالبدی و فیزیکی مسجد است. بخش سخت افزار شامل موارد ذیل خواهد بود.
۱-۱- تعداد مساجد از مهمترین مسائل در حوزه سخت افزاری مساجد وجود و تعداد مسجد است. با توجه به اینکه هر فرد هنگام اقامه نماز در شبستان مسجد نزدیک به ۹/. متر مربع فضا را اشغال می‌نماید. و با فرض ۱ مترمربع دیگر به عنوان فضای فرهنگی به ازای هر فرد به منظور تحقق سایر کارکردهای مسجد، در مجموع سرانه هر فرد از مسجد ۲ مترمربع خواهد بود. با فرض وجود ۷۵ میلیون جمعیت در ایران و با در نظر گرفتن ۲ مترمربع سرانه فضای مسجد به ازای هر فرد، برای ۷۵ میلیون جمعیت نیاز به ۱۵۰ میلیون متربع فضای مسجد است. اگر مساحت هر مسجد را ۱۰۰۰ مترمربع به طور میانگین در نظر بگیریم، در کشور نیاز به ۱۵۰ هزار مسجد است. با توجه به وجود قریب به ۷۵ هزار مسجد در حال حاضر در کشور، در نتیجه نیاز به ۷۵ هزار مسجد دیگر در کشور وجود دارد. در حقیقت به ازای هر ۵۰۰ نفر یک مسجد ۱۰۰۰ مترمربعی نیاز است یا به عبارت دیگر به ازای هر ۱۰۰ خانوار ۵ نفره یک مسجد در نزدیکی خانه‌های ایشان نیاز است؛ در حالی که در حال حاضر به ازای هر ۱۱۰۰ نفر یک مسجد وجود دارد که البته مساحت آن نیز مشخص نیست. برخی از مساجد از مساحتی کمتر از ۱۰۰ مترمربع و برخی بیش از ۱۰۰۰ مترمربع برخوردارند.
۲-۱- مکان یابی مسجد در مکان یابی مسجد دو موضوع باید مدنظر باشد:
الف) نیاز آن مکان به مسجد مکانی که مسجد در آن بنا می‌شود، باید مورد بررسی قرار گیرد که آیا آن مکان نیازی به بنای مسجد دارد یا نه؟ در تشخیص نیاز به مسجد در یک محله، مواردی همچون میزان جمعیت محله، فاصله تا مساجد دیگر محله باید مدنظر قرار گیرد. که همه این موارد نیاز به استاندارگذاری دارد. به عنوان مثال در برآوردی که در بالا صورت پذیرفت به ازای هر ۱۰۰ خانوار ۵ نفره یک مسجد هزار مترمربعی نیاز است. این استاندارد خود می‌تواند تعیین کننده میزان مسجد مورد نیاز ما در محلات شهر باشد.
ب) موقعیت دسترسی موقعیت ساخت مسجد باید به گونه ای انتخاب شود تا علاوه بر اینکه مزاحمتی برای همسایگان مسجد ایجاد نکند، دسترسی آسانی را نیز برای اکثریت مردم محله ایجاد نماید. در نقشه‌های شهرسازی، شهرداری‌های باید قبل از احداث شهرک‌ها و یا ساخت و ساز مجدد واحد‌های مسکونی، محل تقریبی احداث مسجد را جایابی نمایند. مسجد باید به گونه‌ای جایابی شود که در مرکز محله قرار گیرد.
۳-۱- مساحت شبستان مسجد ( بخش آقایان و خانم‌ها) و نحوه دسترسی به آن همانطور که بیان شده مساحت شبستان مسجد باید به اندازه‌ای باشد که اکثریت مردم محله را بتواند در خود جای دهد. به این ترتیب بخش خانم‌ها و آقایان باید به دو بخش مساوی تقسیم شود. نحوه دسترسی به شبستان مسجد باید به گونه‌ای باشد که برای هیچ کدام از رده‌های سنی ایجاد مشکل و یا خطری نکند. به عنوان نمونه بخش خانم‌ها نباید حتماً در طبقه فوقانی با تعداد زیادی پله قرار گیرد تا دسترسی خانم‌های با سن بالا را دچار مشکل کند و یا برای کودکان ایجاد خطر نماید.
۴-۱- نمای بیرونی مسجد به نظر باید برای نمای بیرونی مساجد استانداردهای واحدی مبتنی بر معماری اسلامی ایرانی طراحی شود تا همگی مساجد آن را رعایت کرده و نظم واحدی در این خصوص در همه شهر مشاهده شده و جلوی سلیقه‌های شخصی در طراحی نمای مسجد را که بعضاً هیچ سنخیتی با محل اقامه نماز ندارد، گرفته شود.
۵-۱- معماری و تزیینات داخلی مسجد نمای داخلی مسجد باید در عین رعایت سادگی و دوری از تجملات و زرق و برق، متوازن و زیبا طراحی شده باشد. معماری داخلی مسجد باید به گونه‌ای باشد که همه نیازهای مسجد را برای احیای کارکردهای متنوع آن پوشش دهد. بخش‌های مختلفی که در مسجد می‌توان در نظر گرفت عبارتند از:
– شبستان مسجد شبستان محل اقامه نمازجماعت و برنامه‌های عمومی خواهد بود که مساحت آن در مطالب پیشین بیان شد.
– کتابخانه با توجه به اهمیت مطالعه و کسب معارف اسلامی و قرآنی، نیاز است تا بخشی از مسجد در نزدیکی شبستان مسجد به کتابخانه اختصاص پیدا کند. کتابخانه باید به صورتی باز و قابل دسترسی برای تمامی مامومین باشد.
– اتاق تشکل‌ها به منظور پیگیری بسیاری از کارکردهای مسجد نیاز است تا فعالان فرهنگی و تشکل‌ها برای مدیریت و اجرای برنامه-های خود، فضایی از مسجد را در اختیار داشته باشند. بدین منظور در هر مسجد باید تعدادی اتاق به تشکل‌ها اختصاص پیدا کند.
– اتاق کودک به نظر برای جذابیت بیشتر مسجد برای خانواده‌هایی که کودکان خردسال دارند، اتاقی به عنوان اتاق کودک برای نگهداری و سرگرم کردن کودکان هنگام اقامه نمازجماعت، وجود داشته باشد. – اتاق پذیرایی یا آبدارخانه به منظور پذیرایی از مامومین، باید اتاقی برای خادم مسجد وجود داشته باشد.
– صندوق قرض‌الحسنه برای کمک به محرومین و نیازمندان محله نیاز است تا محلی از مسجد به صندوق قرض‌الحسنه اختصاص پیدا کند.
– اتاق رایانه، اینترنت به منظور حضور فعال مسجد در فضای مجازی و تبلیغ از این طریق نیاز است تا اتاقی مجهز به رایانه و اینترنت در فضای مسجد وجود داشته باشد.
– حوزه علمیه با توجه به اینکه مسجد باید به منظور ارتقاء فکری و معرفتی مامومین و مردم محل برنامه داشته باشد و با توجه به سابقه مساجد در ایران، امام جماعت هر مسجد می‌تواند با مدیریت خود حوزه علمیه کوچکی را در مسجد راه‌اندازی نماید. این حوزه می‌توان فضایی خاص از مسجد را در اختیار داشته باشد و یا اینکه از فضای اصلی شبستان برای این امر بهره-گیری صورت پذیرد.
– بخش‌های دیگری نیز همچون مهدکودک، سالن ورزشی، مرکز بهداشت و … از جمله مواردی است که می‌تواند در فضای مسجد جایابی شود. اما به نظر این موارد باید در یک مسجد محوری محله راه‌اندازی شود و لازم نیست تمامی مساجد محله از این فضاها برخوردار باشند.
تذکر: تمامی بخش‌های اشاره شده در مسجد باید حول شبستان اصلی مسجد جایابی شوند . بدین معنا که نمازجماعت محور همه بخش‌ها و فعالیت‌هایی است که در مسجد رقم می‌خورد. – سرویس بهداشتی و وضوخانه سرویس بهداشتی باید در فضای بیرونی مسجد طراحی شود و افراد قبل از ورود به مسجد امکان دسترسی به سرویس بهداشتی را داشته باشند. امکان دسترسی به سرویس بهداشتی باید برای تمامی سنین بدون زحمت و خطر وجو داشته باشد. تعداد سرویس بهداشتی باید به گونه‌ای باشد که در هنگام اقامه نمازجماعت، افراد زیاد معطل نمانند. علاوه بر سرویس بهداشتی در فضای مسجد می‌توان وضوخانه‌ای نیز احداث نمود تا کسانی که نیازی به سرویس بهداشتی نداشته از وضوخانه برای وضو گرفتن استفاه نمایند.
۶-۱- سرمایش و گرمایش مسجد باید مبتنی بر استانداردهای کاهش هدر رفت انرژی طراحی شود. و به میزان مناسب از وسایل سرمایشی و گرمایشی بهره‌مند گردد.
۷-۱- نور و صوت صوت باید در مسجد از یک سیستم مرکزی و متوازن برخوردار باشد تا برای مامومین و همسایه‌ها ایجاد مزاحمت ننماید.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.