اركان سخت افزاری مسجد
به اشتراک بگذار !
بخش‌هاي مختلف مسجد عبارتند از:
1- سخت افزار مسجد منظور از سخت افزار، حوزه كالبدي و فيزيكي مسجد است. بخش سخت افزار شامل موارد ذيل خواهد بود.
1-1- تعداد مساجد از مهمترين مسائل در حوزه سخت افزاري مساجد وجود و تعداد مسجد است. با توجه به اينكه هر فرد هنگام اقامه نماز در شبستان مسجد نزديك به 9/. متر مربع فضا را اشغال مي‌نمايد. و با فرض 1 مترمربع ديگر به عنوان فضاي فرهنگي به ازاي هر فرد به منظور تحقق ساير كاركردهاي مسجد، در مجموع سرانه هر فرد از مسجد 2 مترمربع خواهد بود. با فرض وجود 75 ميليون جمعيت در ايران و با در نظر گرفتن 2 مترمربع سرانه فضاي مسجد به ازاي هر فرد، براي 75 ميليون جمعيت نياز به 150 ميليون متربع فضاي مسجد است. اگر مساحت هر مسجد را 1000 مترمربع به طور ميانگين در نظر بگيريم، در كشور نياز به 150 هزار مسجد است. با توجه به وجود قريب به 75 هزار مسجد در حال حاضر در كشور، در نتيجه نياز به 75 هزار مسجد ديگر در كشور وجود دارد. در حقيقت به ازاي هر 500 نفر يك مسجد 1000 مترمربعي نياز است يا به عبارت ديگر به ازاي هر 100 خانوار 5 نفره يك مسجد در نزديكي خانه‌هاي ايشان نياز است؛ در حالي كه در حال حاضر به ازاي هر 1100 نفر يك مسجد وجود دارد كه البته مساحت آن نيز مشخص نيست. برخي از مساجد از مساحتي كمتر از 100 مترمربع و برخي بيش از 1000 مترمربع برخوردارند.
2-1- مكان يابي مسجد در مكان يابي مسجد دو موضوع بايد مدنظر باشد:
الف) نياز آن مكان به مسجد مكاني كه مسجد در آن بنا مي‌شود، بايد مورد بررسي قرار گيرد كه آيا آن مكان نيازي به بناي مسجد دارد يا نه؟ در تشخيص نياز به مسجد در يك محله، مواردي همچون ميزان جمعيت محله، فاصله تا مساجد ديگر محله بايد مدنظر قرار گيرد. كه همه اين موارد نياز به استاندارگذاري دارد. به عنوان مثال در برآوردي كه در بالا صورت پذيرفت به ازاي هر 100 خانوار 5 نفره يك مسجد هزار مترمربعي نياز است. اين استاندارد خود مي‌تواند تعيين كننده ميزان مسجد مورد نياز ما در محلات شهر باشد.
ب) موقعيت دسترسي موقعيت ساخت مسجد بايد به گونه اي انتخاب شود تا علاوه بر اينكه مزاحمتي براي همسايگان مسجد ايجاد نكند، دسترسي آساني را نيز براي اكثريت مردم محله ايجاد نمايد. در نقشه‌هاي شهرسازي، شهرداري‌هاي بايد قبل از احداث شهرك‌ها و يا ساخت و ساز مجدد واحد‌هاي مسكوني، محل تقريبي احداث مسجد را جايابي نمايند. مسجد بايد به گونه‌اي جايابي شود كه در مركز محله قرار گيرد.
3-1- مساحت شبستان مسجد ( بخش آقايان و خانم‌ها) و نحوه دسترسي به آن همانطور كه بيان شده مساحت شبستان مسجد بايد به اندازه‌اي باشد كه اكثريت مردم محله را بتواند در خود جاي دهد. به اين ترتيب بخش خانم‌ها و آقايان بايد به دو بخش مساوي تقسيم شود. نحوه دسترسي به شبستان مسجد بايد به گونه‌اي باشد كه براي هيچ كدام از رده‌هاي سني ايجاد مشكل و يا خطري نكند. به عنوان نمونه بخش خانم‌ها نبايد حتماً در طبقه فوقاني با تعداد زيادي پله قرار گيرد تا دسترسي خانم‌هاي با سن بالا را دچار مشكل كند و يا براي كودكان ايجاد خطر نمايد.
4-1- نماي بيروني مسجد به نظر بايد براي نماي بيروني مساجد استانداردهاي واحدي مبتني بر معماري اسلامي ايراني طراحي شود تا همگي مساجد آن را رعايت كرده و نظم واحدي در اين خصوص در همه شهر مشاهده شده و جلوي سليقه‌هاي شخصي در طراحي نماي مسجد را كه بعضاً هيچ سنخيتي با محل اقامه نماز ندارد، گرفته شود.
5-1- معماري و تزيينات داخلي مسجد نماي داخلي مسجد بايد در عين رعايت سادگي و دوري از تجملات و زرق و برق، متوازن و زيبا طراحي شده باشد. معماري داخلي مسجد بايد به گونه‌اي باشد كه همه نيازهاي مسجد را براي احياي كاركردهاي متنوع آن پوشش دهد. بخش‌هاي مختلفي كه در مسجد مي‌توان در نظر گرفت عبارتند از:
– شبستان مسجد شبستان محل اقامه نمازجماعت و برنامه‌هاي عمومي خواهد بود كه مساحت آن در مطالب پيشين بيان شد.
– كتابخانه با توجه به اهميت مطالعه و كسب معارف اسلامي و قرآني، نياز است تا بخشي از مسجد در نزديكي شبستان مسجد به كتابخانه اختصاص پيدا كند. كتابخانه بايد به صورتي باز و قابل دسترسي براي تمامي مامومين باشد.
– اتاق تشكل‌ها به منظور پيگيري بسياري از كاركردهاي مسجد نياز است تا فعالان فرهنگي و تشكل‌ها براي مديريت و اجراي برنامه-هاي خود، فضايي از مسجد را در اختيار داشته باشند. بدين منظور در هر مسجد بايد تعدادي اتاق به تشكل‌ها اختصاص پيدا كند.
– اتاق كودك به نظر براي جذابيت بيشتر مسجد براي خانواده‌هايي كه كودكان خردسال دارند، اتاقي به عنوان اتاق كودك براي نگهداري و سرگرم كردن كودكان هنگام اقامه نمازجماعت، وجود داشته باشد. – اتاق پذيرايي يا آبدارخانه به منظور پذيرايي از مامومين، بايد اتاقي براي خادم مسجد وجود داشته باشد.
– صندوق قرض‌الحسنه براي كمك به محرومين و نيازمندان محله نياز است تا محلي از مسجد به صندوق قرض‌الحسنه اختصاص پيدا كند.
– اتاق رايانه، اينترنت به منظور حضور فعال مسجد در فضاي مجازي و تبليغ از اين طريق نياز است تا اتاقي مجهز به رايانه و اينترنت در فضاي مسجد وجود داشته باشد.
– حوزه علميه با توجه به اينكه مسجد بايد به منظور ارتقاء فكري و معرفتي مامومين و مردم محل برنامه داشته باشد و با توجه به سابقه مساجد در ايران، امام جماعت هر مسجد مي‌تواند با مديريت خود حوزه علميه كوچكي را در مسجد راه‌اندازي نمايد. اين حوزه مي‌توان فضايي خاص از مسجد را در اختيار داشته باشد و يا اينكه از فضاي اصلي شبستان براي اين امر بهره-گيري صورت پذيرد.
– بخش‌هاي ديگري نيز همچون مهدكودك، سالن ورزشي، مركز بهداشت و … از جمله مواردي است كه مي‌تواند در فضاي مسجد جايابي شود. اما به نظر اين موارد بايد در يك مسجد محوري محله راه‌اندازي شود و لازم نيست تمامي مساجد محله از اين فضاها برخوردار باشند.
تذكر: تمامي بخش‌هاي اشاره شده در مسجد بايد حول شبستان اصلي مسجد جايابي شوند . بدين معنا كه نمازجماعت محور همه بخش‌ها و فعاليت‌هايي است كه در مسجد رقم مي‌خورد. – سرويس بهداشتي و وضوخانه سرويس بهداشتي بايد در فضاي بيروني مسجد طراحي شود و افراد قبل از ورود به مسجد امكان دسترسي به سرويس بهداشتي را داشته باشند. امكان دسترسي به سرويس بهداشتي بايد براي تمامي سنين بدون زحمت و خطر وجو داشته باشد. تعداد سرويس بهداشتي بايد به گونه‌اي باشد كه در هنگام اقامه نمازجماعت، افراد زياد معطل نمانند. علاوه بر سرويس بهداشتي در فضاي مسجد مي‌توان وضوخانه‌اي نيز احداث نمود تا كساني كه نيازي به سرويس بهداشتي نداشته از وضوخانه براي وضو گرفتن استفاه نمايند.
6-1- سرمايش و گرمايش مسجد بايد مبتني بر استانداردهاي كاهش هدر رفت انرژي طراحي شود. و به ميزان مناسب از وسايل سرمايشي و گرمايشي بهره‌مند گردد.
7-1- نور و صوت صوت بايد در مسجد از يك سيستم مركزي و متوازن برخوردار باشد تا براي مامومين و همسايه‌ها ايجاد مزاحمت ننمايد.
