جایگاه مسجد در مبانی معرفتی و اندیشه اسلامی

برگرفته از کتاب : ساماندهي جبهه فرهنگي انقلاب اسلامي ، نوشته دکتر مهدي ناظمي اردكاني وحميد شريفي زارچي
در اهميت و شرافت اين مكان، همين بس كه مسجد، خانه خدا شمرده شده است: “خانه‌هاي من در زمين، همان مساجد اند كه براي اهل آسمان مي‌درخشند، آن گونه كه ستارگان براي اهل زمين مي‌درخشند…” (حر عاملي، 1403: 268).
فلسفه لزوم تعظيم و تكريم اين مكان شريف نيز خانه خدابودن آن است: “ابوبصير مي‌گويد از امام صادق (علیه السلام) درباره علت لزوم تعظيم مساجد پرسيدم. امام (علیه السلام) فرمودند: به تعظيم مساجد فرمان داده شده براي آنكه مساجد خانه‌هاي خدا در زمين اند”.
روايات فراوان و متنوعي كه درباره مسجد وارد شده و احكام، آداب و الزامات خاص ورود، حضور و خروج از آن، اهميت اين پايگاه بندگي در اسلام را مشخص مي‌كند. استحباب ساخت مسجد، استحباب تردد در مساجد، حريم قائل شدن براي مساجد، سرعت گرفتن براي ورود به مساجد، ملازمت بر طهارت، قرائت قرآن، خوشبو كردن و پوشيدن لباس‌هاي آراسته و تميز در آن، تميز نمودن مساجد، آرامش و وقار از يك سوو نهي از خريد و فروش، ورود ديوانگان، خوردن، خوابيدن، ايجاد نقش و نگار در مسجد و به امور دنيوي سرگرم شدن از سوي ديگر، در راستاي زمينه سازي و فراهم آوردن مكاني ويژه براي بندگي خالصانه و پاك شدن انسان هاست (جوان آراسته، 1386: 142).
مسأله ديگري كه به اين مكان شريف، اهميت و جايگاه ويژه اي مي‌بخشد، كاركردهاي منحصر به فرد و متنوعي است كه مسجد در حيات جامعه اسلامي دارد؛ چنان كه مجموعه اين كاركردها، مسجد را از يك مكان صرف، به نهادي تبديل مي‌كند كه فعالانه در عرصه حيات فردي و اجتماعي مسلمانان نقش آفرين خواهد بود. اين نهاد الهي، در منظومه معارف ديني، بي رقيب و منحصر به فرد است و مجموعه آيات و روايات، بيانگر اين مهم است كه اين جايگاه بالا و والا، اصالت و موضوعيت دارد. به تعبير ديگر، از مجموعه ادله ديني، چنين برداشت مي‌شود كه جايگاه مسجد در جامعه- با همان ويژگي‌ها و شاخصه هايي كه از جانب شارع مقدس رسيده است- بايد حفظ شده و اين نهاد، نبايد تحت الشعاع نهادهاي ديگر قرار گرفته و نقش‌هاي محوري خود در نظام فردي و اجتماعي را از دست دهد (لب خندق، 1392: 3).