بررسی تطبیقی مسجدبا انواع و گونه های سازمان ها در جوامع

گونه ساختاری مسجد شامل نحوه تصمیم‌گیری و سلسله مراتب تصمیم در مسجد است. در حالی که زمانی وجود سازمانی غیر دولتی در جوامع امری غریب و نامانوس می‌نمود، اما اکنون این سازمانهای دولتی هستند که در مقایسه با اقتصادی و سازمان‌های داوطلبانه غیر انتفاعی در اقلیت به سر می‌برند و فلسفه وجودی شان نیز ایجاد هماهنگی کلان بین دیگر سازمان‌های موجود در جامعه است.

در این گونه جوامع مدرن، که در آنها جامعه مدنی شکل یافته بسیاری از امور جامعه توسط نهادهای مدنی برآمده از مشارکت مدیریت شده مردم انجام می‌پذیرد. قسمت اعظم این نهادها را نهادهای غیردولتی- غیر انتفاعی تشکیل می‌دهند که از انها به عنوان سازمان غیر دولتی یا سازمان غیر انتفاعی یاد می‌شود.

بدین ترتیب انواع سازمان‌ها در جوامع امروزی عبارتند از:

الف) سازمان های دولتی – انتفاعی همچون شرکت انحصاری دخانیات

ب) سازمان های دولتی – غیر انتفاعی همچون جمعیت هلال احمر

ج) سازمان های غیر دولتی – انتفاعی همچون شرکت های تجاری

د) سازمان‌های غیر دولتی- غیر انتفاعی همچون خیریه‌ها سازمان‌های غیردولتی- غیرانتفاعی با حضور در میان مردم و عمل در عرصه‌های خردی که معمولاً از دید دولت دور مانده است، ضمن جلب اعتماد مردم، علایق، مطالبات و نیازهای آنان را شناسایی و همچون نمایندگان مردم به دولت منعکس می‌کنند.

از این رو با ایفای چنین نقشی بر اعتماد مردم به آن سازمان‌ها افزوده و با بسیج آنها در قالب سازمان‌های غیردولتی به فرآیند تصمیم‌گیری مردم در امور خود مدد می‌رسانند.

به عبارت دیگر سازمان‌های غیردولتی- غیر انتفاعی در این حوزه سیاست‌ساز بوده و به طور غیرمستقیم بر سیاست گذاری و برنامه‌ریزی دولت تاثیر می‌گذارند.

به طور کلی سازمان‌های غیرانتفاعی محصول اعتماد متقابل دولت و ملت هستند. افزایش دامنه اعتماد، موجب افزایش حضور مردم در سازمانه‌های واسط می‌شود و افزایش سرمایه‌های اجتماعی، جامعه مدنی را فربه‌تر و کارکرد نهادهای آن را تسهیل و تسریع می‌کند. گسترش حضور مردم در نهادهای جامعه مدنی نقش آنان را در تعیین سرنوشت خویش پررنگ تر و فرآیند مشارکت توده‌ای را به مشارکت تاثیرگذار، هدفمند، سازماندهی شده و فعال تبدیل می‌کند. لذا سازمان‌های غیرانتفاعی به دلیل ایفای نقش واسط و میانجی میان دولت و مردم و نیز فعالیت در عرصه‌های نمایندگی و بسیج عمومی، قانونگذاری، نظارت، فعالیت‌های اجتماعی و توسعه‌ای، موجب تسهیل روند مداخله و مشارکت مردم در امور خود و تسریع روند دموکراتیک‌سازی می‌شوند.

بدین گونه جامعه مدنی به عنوان حوزه غیر دولتی- غیر انتفاعی هویت یافته و پایگاه اجتماعی دولت نیز گسترش می‌یابد. انواع سازمان‌ها از نظر انگیزه اعضای آنها به نحو دیگری نیز تقسیم‌بندی می‌گردند: الف) سازمان‌هایی که انگیزه افراد از شرکت در آنها مبتنی بر ترس و در کل هنجارهای تنبیهی است همچون زندان ب) سازمان‌هایی که انگیزه افراد از شرکت در آنها مبتنی بر سود و کسب منفعت شخصی است مانند بنگاه‌های اقتصادی ج) سازمان‌هایی که انگیزه افراد از شرکت در آنها تعالی بوده و نفع شخصی مطرح نیست. در این سازمان‌ها افراد به صورت داوطلبانه حضور می‌یابند. سازمان‌های غیردولتی – غیر انتفاعی از این نوع به شمار می‌روند. ( هسلبین و همکاران، ۱۳۷۸)

در تطبیق سازمان مسجد با انواع سازمان‌های بیان شده می‌توان دریافت که سازمان مسجد، سازمانی غیردولتی- غیر انتفاعی است که انگیزه افراد برای حضور در آن تعالی بوده و ایشان به دنبال منافع شخصی نیستند.