جایگاه مسجد در مبانی معرفتی و اندیشه اسلامی

برگرفته از کتاب : ساماندهی جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی ، نوشته دکتر مهدی ناظمی اردکانی وحمید شریفی زارچی
در اهمیت و شرافت این مکان، همین بس که مسجد، خانه خدا شمرده شده است: “خانه‌های من در زمین، همان مساجد اند که برای اهل آسمان می‌درخشند، آن گونه که ستارگان برای اهل زمین می‌درخشند…” (حر عاملی، ۱۴۰۳: ۲۶۸).
فلسفه لزوم تعظیم و تکریم این مکان شریف نیز خانه خدابودن آن است: “ابوبصیر می‌گوید از امام صادق (علیه السلام) درباره علت لزوم تعظیم مساجد پرسیدم. امام (علیه السلام) فرمودند: به تعظیم مساجد فرمان داده شده برای آنکه مساجد خانه‌های خدا در زمین اند”.
روایات فراوان و متنوعی که درباره مسجد وارد شده و احکام، آداب و الزامات خاص ورود، حضور و خروج از آن، اهمیت این پایگاه بندگی در اسلام را مشخص می‌کند. استحباب ساخت مسجد، استحباب تردد در مساجد، حریم قائل شدن برای مساجد، سرعت گرفتن برای ورود به مساجد، ملازمت بر طهارت، قرائت قرآن، خوشبو کردن و پوشیدن لباس‌های آراسته و تمیز در آن، تمیز نمودن مساجد، آرامش و وقار از یک سوو نهی از خرید و فروش، ورود دیوانگان، خوردن، خوابیدن، ایجاد نقش و نگار در مسجد و به امور دنیوی سرگرم شدن از سوی دیگر، در راستای زمینه سازی و فراهم آوردن مکانی ویژه برای بندگی خالصانه و پاک شدن انسان هاست (جوان آراسته، ۱۳۸۶: ۱۴۲).
مسأله دیگری که به این مکان شریف، اهمیت و جایگاه ویژه ای می‌بخشد، کارکردهای منحصر به فرد و متنوعی است که مسجد در حیات جامعه اسلامی دارد؛ چنان که مجموعه این کارکردها، مسجد را از یک مکان صرف، به نهادی تبدیل می‌کند که فعالانه در عرصه حیات فردی و اجتماعی مسلمانان نقش آفرین خواهد بود. این نهاد الهی، در منظومه معارف دینی، بی رقیب و منحصر به فرد است و مجموعه آیات و روایات، بیانگر این مهم است که این جایگاه بالا و والا، اصالت و موضوعیت دارد. به تعبیر دیگر، از مجموعه ادله دینی، چنین برداشت می‌شود که جایگاه مسجد در جامعه- با همان ویژگی‌ها و شاخصه هایی که از جانب شارع مقدس رسیده است- باید حفظ شده و این نهاد، نباید تحت الشعاع نهادهای دیگر قرار گرفته و نقش‌های محوری خود در نظام فردی و اجتماعی را از دست دهد (لب خندق، ۱۳۹۲: ۳).