مسجد محوری در جامعه اسلامی ۱

برگرفته از کتاب : ساماندهی جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی ، نوشته دکتر مهدی ناظمی اردکانی وحمید شریفی زارچی

همان طور که مساجد خانه خدا، انبیا (علیهم السلام) و مؤمنین است و خداوند اراده کرده است تا توحید و تفکر توحیدی توسط این مراکز روی زمین بسط و نشر یابد مساجد مرکز اداره حکومت اسلامی اند و حکومت اسلامی هم به دنبال بسط توحید و ایجاد تمدن فراگیر اسلامی می باشد. از این حیث، مراکزی که امام و امت با آن، اهتمام به چنین امری می کنند مساجدند و با این مساجد است که حاکمیت خدا و احکام الهی روی زمین تحقق پیدا می کند. ساخته شدن مسجد در مرکز مدینه اسلامیِ صدر اسلام، درواقع تجسم شأن و جایگاهِ محوری مسجد در تمدن اسلامی بوده است. تمرکز امور مختلف اجتماعی و فرماندهی و تنظیم نظارت عمومی بر همه امور در مسجدالنبی جبر و تحمیل زمانه صدر اسلام نبود، بلکه نظام اجتماعی نبوی و طرحی که پیامبر اکرم (ص) برای تأسیس تمدن اسلامی درانداختند همچون دیگر سیره و سنت‌های پیامبر (ص) حکایت از حکمت و تدبیر عقلی مافوق عقول بشری دارد و اقتدا و تأسی به طرح نظام نبوی یا به تعبیر دیگر مسجد محوری پیامبر (ص) برای شکل گیری تمدن اسلامی نه تنها پسندیده و ممدوح بلکه اجتناب ناپذیر است (حسین‌خلیلی،۱۳۹۲ : ۴۲۴). لذا مهندسی نظام اجتماعی باید بر محور مسجد باشد تا بتوان هنجارها و ارزش‌های اسلامی را در جامعه جاری کرد. مساجد زمانی می توانند جایگاه واقعی خود را به دست آورند که مدبرانه محور فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی هر محله باشند. مساجد در جمهوری اسلامی ایران نمی توانند کارکرد عبادی صرف داشته باشند.

تعلیم و تربیت انسانی زمانی تحقق می یابد که نقش مسجد در این فرآیند جدی باشد (ناظمی وهمکاران،۱۳۹۴ : ۲۱۲). با همین نگاه تمدنی است که این موضوع موردتوجه مسلمانان قرارگرفته و مساجد محور محلات و شهرها بوده و بقیه اماکن مانند بازار، حمام عمومی، خانه‌ها و مدارس حول مسجد ساخته شده اند. به بیانی بهتر تجسم صوری و تمدنی حاکمیت خدا روی زمین، محله و شهر تمدنی است که مرکز آن مسجد است. محمدرضا پور، جعفر محوریت مسجد در صدر اسلام را چنین نگاشته است: “مسلمانان آغاز اسلام، اطراف مسجد را با تأسیس رباط، مدرسه، آشپزخانه و دیگر امکانات رفاهی، رونق بخشیدند و از این مرکز مهم با ارائه امکانات شهری به رفاه حال اهل مدینه همت گماشتند. کوچه‌های بسیاری به مرکز شهر یا مسجد و روضه که نقطۀ مرکزی و کانون معنوی مدینه است ختم می شود. مدینه و مسجد زمان رسول اکرم (ص) اندیشه‌های بلند و اصول اخلاقی و اجتماعی و معنوی ژرف و جهانی را بیان می کرد. حضرت رسول (ص) و دیگر بزرگان مدینه همه گرد مسجد، سکونت برگزیدند. ارزش زمین اطراف مسجد بیش از قسمت‌های دیگر شهر بود و مسجدالنبی با تمام سادگی اش، کانون معنوی مدینه و اسلام گردید.

به این ترتیب می‌توان چنین اظهار نمود که مسجد به عنوان عنصری معنوی در مرکز محله، موجب تپش قلب آن، نوعی ماندگاری و جاودانگی و به زبانی پایداری محیط اطراف بود” (پورجعفر، ش۵۴: ۲۱). اما با ظهور مدرنیته و تعارض بین سنت و تجدد تا حد زیادی از حضور و محوریت مساجد در جامعه کاسته شد. درواقع با ترویج تخصص گرایی و شکل گیری نهادهای تخصصی در غرب که ناشی از بروز مدرنیته و نوسازی می باشد، بخش عمده ای از کارکردهای اجتماعی مسجد به نهادهای عرفی تحویل شد و مسجد صرفاً کارکرد نیایشی پیدا کرد. با شکل گیری نگاه سرمایه داری در غرب، نهادهای تخصصی در این کشورها شکل گرفت که این موضوع کشور ما را هم تحت تأثیر خود قرارداد و از محوریت نهادهای سنتی همانند مساجد تا حد زیادی کاسته شد

0 پاسخ

دیدگاه خود را ثبت کنید

تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟
در گفتگو ها شرکت کنید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *