مروری کوتاه بر برخی از آثار پژوهشی درباره مسجد

۱- فرخی (۱۳۹۳) در مقاله «سیاست‌گذاری فرهنگی مطلوب مسجد از دیدگاه مقام معظم رهبری در جمهوری اسلامی ایران» به دنبال پاسخ‌گویی به سؤال «سیاست‌گذاری فرهنگی مطلوب مسجد از دیدگاه مقام معظم رهبری چیست»، است. او، دیدگاه‌های رهبر معظم انقلاب در حیطه مسجد را با سه رویکرد توصیفی، تطبیقی و تجویزی مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. یافته‌های پژوهش، حاکی از این است که مبتنی بر رویکرد توصیفی، ایشان ضمن انتقاد از وضعیت مساجد در کشور، خواستار بازگشت این سنگرهای الهی به مساجد صدر اسلام، به عنوان «محوری‌بودن مساجد» و «چندمنظوره‌بودن مساجد» هستند. ایشان در تبیین رویکرد تطبیقی، به مقایسه مسجد و کلیسا پرداخته و در نهایت بر اساس رویکرد تجویزی، مسئولان و دست‌اندرکاران و روحانیان مساجد را در راستای حصول به مساجد ایده‌آل و مطلوب مخاطب قرار می‌دهند تا آن‌ها محورهایی شامل «حفظ و رونق مساجد»، «حضور و مشارکت فعال در مسجد» و «اداره امور مسلمانان ذیل مسجد» را در جمهوری اسلامی ایران تحقق بخشند.

۲- زارع‌بیدکی (۱۳۹۳)، در پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد خود تحت عنوان «تحلیل مستندات قرآنی و روایی مسجد تراز اسلامی در بیان امام خامنه‌ای مدظله العالی» به دنبال شناسایی و مستندسازی بیانات رهبر معظم انقلاب در خصوص ایجاد مسجد تراز اسلامی، با استفاده از آیات و روایات و سیره عملی پیامبر گرامی اسلام (ص) و امیرمؤمنان (ع) در دوران حکومت نبوی و علوی است. روش انجام پژوهش توصیفی-تحلیلی است و اطلاعات مورد نیاز با استفاده از مطالعات کتابخانه‌‌ای جمع‌آوری شده‌اند. نتایج حاصله گویای آن است که عمران ظاهری و معنوی مساجد از دغدغه‌های امام خامنه-ای است که این‌ها به وسیله اهمیت دادن به نقش مساجد در زمینه‌های مختلف، مانند محل عبادت، کانون هدایت و ذکر، جایگاه علم و دانش، مرکز فعالیت فرهنگی و اجتماعی، سنگر نظامی، محل حل و فصل دعاوی و مقر سیاست، قابل اجرا و عملیاتی‌شدن است.

۳- جعفرزاده (۱۳۹۳) در کتابی با عنوان «مسجد طراز اسلامی از منظر امام خمینی (ره) و رهبر معظم انقلاب اسلامی» کوشیده است تا دیدگاه های امامین انقلاب اسلامی را در چند حوزه:

۱-اهمیت و جایگاه مسجد

۲- چیستی مسجد طراز اسلامی

۳- چگونگی مسجد طراز اسلامی

۴- امام جماعت طراز اسلامی بررسی کند.

این کتاب بدون ارائه تحلیل، صرفا بیانات امامین را ذیل سرفصل هایی آورده است.

۴- یاوری (۱۳۹۷) طرح پژوهشی ای با عنوان «سند مسجد طراز اسلامی» تالیف کرده است که یکی از اسناد پشتیبان این سند، بررسی دیدگاه های رهبر معظم انقلاب در مورد مسجد طراز اسلامی به روش تحلیل محتواست. کار یاوری جامعترین و بهترین پژوهشی است که در حوزه سیاستگذاری مساجد می توان از آن بهره برد اما درسنامه ای نیست و رویکرد تمدنی هم ندارد.